by HisCulArtAraştırmacılar, Paris yeraltı mezarlarında gömülü insanların mevt sebeplerini ve hastalıkların 1.000 yılda nasıl değiştini keşfetmeyi umuyorlar.
Ölüler, Paris’in 1.000 yıllık mevt tarihini anlatıyorlar: Les Catacombes’u oluşturan tünel labirentinde kaç kişinin gömülü olduğunu, onları neyin öldürdüğünü ve vefatlarına yol açmış olabilecek hastalıkların yüzyıllar içinde nasıl değiştiğini.
Bu alanda yapılan birinci bilimsel çalışmada arkeologlar, antropologlar, biyologlar ve hekimlerden oluşan bir grup, kemikleri 18. yüzyılın sonu ve 19. yüzyılın başında sözün tam anlamıyla taş ocağı boşluklarına atılmış olan iddiası 5-6 milyon insanın iskeletlerinin bir kısmını inceliyor.
Projeyi yöneten Philippe Charlier, “Şaşırtıcı gelebilir, lakin katakomplar üzerinde önemli bir bilimsel çalışma hiç yapılmamıştı. Araştırmamız, Paris ve banliyölerinde halk sıhhati tarihinin, insanların geçirdiği ameliyat ve hastalıkların 1,000 yıllık geçmişini ele alıyor” diyor.
(İlgili: Notre-Dame’ın Altında Bulunan Kurşun Tabutun Gizemi Çözüldü)
“Dünyada öteki ossuariumlar (kemik muhafazaları) var, lakin burası muhtemelen en büyüklerinden biri. Bu nedenle burası antropolojik ve paleoantropolojik bir araştırma için ülkü bir yer.”
Les Catacombes girişinde, yerin 20 metre altında uzanan 300 kilometrelik tünel ağında, yılda yaklaşık 550.000 ziyaretçiyi büyük harflerle “Durun! Burası Vefat İmparatorluğu” yazısı karşılıyor.
18. yüzyılın ikinci yarısında kent yetkilileri, Paris’in merkezindeki Les Halles’e yakın Les Innocents’e ve çok kalabalık başka kent mezarlıklarına gömülen cesetleri, görünüşte sıhhat nedenleriyle mezardan çıkarmaya karar verdi.
“Hikayeye nazaran beşerler bir mahzen tavernasında ya da kabarede içki içerken, yemek yerken ya da dans ederken bir duvar çöküyor ve çürüyen cesetler üzerlerine düşüyor. Görüntüyü bir hayal edin” diyor Charlier. “İşte o vakit yetkililer Paris mezarlıklarının gömülen meyyit sayısını kaldırmasının artık mümkün olmadığını fark etti. Oluşan miazmanın halk sıhhati için tehlikeli olduğuna karar verildi ve cesetlere ne yapılacağına karar vermek üzere bir komite kuruldu.
“Resmi münasebet halk sağlığıydı, lakin Paris’teki demografik baskı nedeniyle araziyi mülk olarak geri alma konusunda gerçek bir mali ve ekonomik çıkar olduğundan şüpheleniyorum.”
1788’de, gece vakti, milyonlarca gömülü vücudun çıkarılması operasyonu başladı. Cesetler kazılarak öküz otomobillerine yüklendi ve o vakitler kentin banliyölerine taşındı. Paris’in inşasında kullanılan taşların çıkarıldığı terk edilmiş ocak boşluklarına atıldılar.
1810’da ise taş ocakları genel müfettişi olan Louis-Étienne Héricard de Thury, ölülerin daha fazla saygıyı hak ettiğini düşünerek kafatasları ve uzun kemikleri (femur, tibia, humerus) dekoratif duvarlar hâlinde düzenledi.
Charlier, “Burayı yalnızca turistler için değil, kazınmış yazıtlarla bir çeşit ideoloji dolabı olarak ziyaret edilebilecek bir yere dönüştürdü” diyor.
Ancak kuru taş duvarlar üzere inşa edilmiş, titizlikle düzenlenmiş cephelerin arkasında kalan kemikler moloz gibisi bir karmaşa içinde duruyordu.
Bugün, tüneller labirentinin bir öteki kısmında, miras alanını işleten Catacombes de Paris tarafından görevlendirilen duvar ustaları, su sızıntısı nedeniyle çöken bir kısmı onarıyor.
Florent Bastaroli, daha büyük kemik ve kafataslarının titizlikle sıralanmış dizilerinin ortasına daha küçük kemikleri yerleştirirken, “Bu, kuru bir duvar inşa ederken kullanılan bilgi birikiminin aynısı” diyor.
“İnsana kendi ölümlülüğümüzü ve hepimizin sonunun nasıl bu türlü olduğunu düşündürüyor.”
2022’de duvarlardan biri çökünce, Charlier ve grubuna bölgeyi inceleme fırsatı verildi. Çalışmalar; ölülerin ampütasyonlarına, trepanasyonlarına, otopsilerine ve mumyalanmalarına bakmanın yanı sıra, hangi hastalıklara ve parazit enfeksiyonlarına maruz kaldıklarını ve kurşun, cıva, arsenik ve antimon üzere ağır metallerle zehirlenmelerini belirlemek yapılan incelemeleri de içeriyor.
Charlier, raşitizm, frengi ve cüzzam üzere insan kemiklerinde iz bırakan hastalıkların tespit edilmesinin daha kolay olduğunu, lakin dişlerden DNA çıkarmanın veba üzere iz bırakmayacak kadar süratli öldüren bulaşıcı etkenleri saptamalarını sağladığını söylüyor.
“Örneğin, 16. yüzyılda birini öldüren frenginin bugünkü frengi ile tıpkı olup olmadığını yahut hastalığın bulaşıcı etkenin mikro-evrim geçirip geçirmediğini de görebiliriz” diye ekliyor.
Charlier’in grubu şu ana kadar kemikleri tarıyor ve örnekler alıyor. Şimdi yapmadıkları radyokarbon tarihleme sürecinin kemiklerin yaşını tespit etmelerini sağlayacağını ve kolay bir sayımla yeraltı mezarlarındaki ceset sayısının daha gerçek bir formda kestirim edilebileceğini söylüyor. Bu sayının 6 milyonu aşmasını bekliyor.
Proje şu anda üçüncü yılında ve grup yıl sonundan evvel birinci ön bulguları üretecek. Charlier bu çalışmanın kendi mesleğinden daha uzun ömürlü olacağını kestirim ediyor.
“Görev muazzam. Sonu olmayan bir çalışma. Öğrencilerimin çocuklarının bunu devam ettireceğini düşünüyorum ve bu uygun bir şey” diyor.
Kont de Thury ise ileriye dönük düşünmeyi pek tercih etmemişti. Katakomplara koyduğu bir yazı, ziyaretçilere şu sözleri hatırlatıyor: “Sabah düşün ki akşama çıkamayabilirsin, akşam düşün ki sabaha ulaşamayabilirsin.”
The Guardian. 19 Ekim 2024.
