by HisCulArtOrta Avrupa’nın Neolitik devrine ilişkin genetik datalar, birinci çiftçilerin eşitlik içinde ve toplumsal sınıf ayrımı olmadan yaşadığını gösteriyor.
Araştırmacılar, Orta Avrupa’nın Erken Neolitik periyoduna ilişkin bugüne kadarki en kapsamlı genetik data setini üretti.
Nature Human Behaviour mecmuasında yayımlanan çalışmanın sonuçları, 8.000 yıl evvel Orta Avrupa’da tarımın yayılmasından sorumlu olan kültürün, nüfus katmanlaşmasının rastgele bir izini taşımadığını ortaya koyuyor.
Tarımın Orta Avrupa’ya yayılması MÖ 6. binyılda gerçekleşti. Balkanlar’dan gelen çiftçiler, birkaç jenerasyon içinde Tuna Vadisi boyunca bugünkü Fransa’ya gerçek ilerlerken, doğuda bugünkü Macaristan ve Ukrayna’ya kadar genişlediler.
(İlgili: Neolitik Toplu Mezardakilerin Birçok Erkek ve Akraba Çıktı)
Bu çiftçilerin kültürel izleri, binlerce kilometreye yayılan bu bölgede epeyce homojen. Fakat, birden fazla aileden genetik bilgilerin eksikliği, bu toplulukların toplumsal eşitlik içinde yaşayıp yaşamadıklarını anlamayı ya da kıtada göç eden bireylerin kimler olduğunu değerlendirmeyi zorlaştırıyor.
Uzun Aralıklı Yolculuklar
Linearbandkeramik Kültürü’nün (LBK) toplumsal yapısını inceleyen 80’den fazla genetikçi, antropolog ve arkeologdan oluşan bir araştırma takımı, 250’den fazla bireye ilişkin yeni genetik bilgileri, kemik çalışmaları, radyokarbon tarihleri, mezar bağlamları ve beslenme bilgileriyle birleştirdi. Bu Neolitik bireyler ortasındaki genetik ilişkileri inceleyen araştırma, LBK halkının yalnızca birkaç kuşak içinde yüzlerce kilometre boyunca genişlediğini gösterdi.
Viyana Üniversitesi Evrimsel Antropoloji Bölümü’nden bilim insanı ve çalışmanın baş müellifi Pere Gelabert, “Slovakya’da uzak akrabalar bulmayı ve Almanya’nın batısında, 800 km’den daha uzakta, öteki kontaklar tespit etmeyi başardık” diyor.
Çalışmanın başka müellifi Ron Pinhasi ise şunları söylüyor: “Bu çalışmada, Slovakya’daki Nitra ve Macaristan’daki Polgár-Ferenci-hát çalışma alanlarındaki ailelerin tükettikleri besinler, mezar ikramları yahut kökenleri açısından birbirinden farklı olmadığını birinci sefer rapor ediyoruz. Bu durum, bu Neolitik yerleşimlerde yaşayan insanların, aile ya da biyolojik cinsiyete dayalı bir halde ayrışmadığını ve kaynaklara ya da mekâna erişimde eşitsizlik işaretleri tespit etmediğimizi gösteriyor”
Eski Çağlarda Şiddet
LBK kültürü, MÖ 5.000 civarında sona erdi ve çöküşüne dair çeşitli hipotezler öne sürüldü. Kimi teoriler, bu devrin toplumsal ve ekonomik bir krizle, çoklukla yaygın şiddet olaylarıyla ilişkilendirildiğini öne sürüyor. En meşhur olaylardan biri, Aşağı Avusturya’daki Asparn-Schletz Katliamı; burada hendek sisteminde 100’den fazla birey bulundu.
Almanya’daki Herxheim ile birlikte bu bölge, Erken Neolitik periyotta şiddetle öldürülen bireylerin bilinen en büyük topluluklarından birini temsil ediyor. İskeletlerde şiddet izleri ve çoklu kırıklar görülüyor. Gelabert, “Asparn-Schletz bireylerine yönelik ayrıntılı genetik çalışmamız, öldürülenlerin 10’dan azının genetik olarak akraba olduğunu gösterdi; bu da katliamın tek bir nüfusu temsil ettiği hipotezine meydan okuyor” diyor.
Viyana Tabiat Tarihi Müzesi’nden bioantropolog Maria Teschler-Nicola liderliğindeki evvelki antropolojik çalışmalar, genç bayanların eksikliğini not etmişti ve yeni bilgiler, akrabaların büsbütün yokluğunu daha da doğruluyor. Kurbanlar ortasında birçok çocuğun bulunması, bu dikkat cazibeli Neolitik şiddet olayına dair farklı yorumlara kapı aralıyor.
University of Vienna. 29 Kasım 2024.
Makale: Gelabert, P., Bickle, P., Hofmann, D. et al. (2024). Social and genetic diversity in first farmers of central Europe. Nat Hum Behav.
