by HisCulArtTarihsel olarak Batı Asya’daki yaylalarda yaşayan Ermenilerin, uzun müddettir Balkanlar’dan gelen Friglerin torunları olduğuna inanılıyordu.
Batı Asya’daki Ermenilerin, uzun müddet boyunca Balkanlar’dan gelen Frig yerleşimcilerinin torunları olduğuna inanılıyordu. Bu teori, büyük ölçüde Yunan tarihçi Herodotos’un müşahedelerine dayanıyordu. Herodotos, Ermenilerin Pers ordusunda Frig tarzı silahlarla donatıldığını kaydetmişti. Dilbilimciler de bu teoriyi destekleyerek Ermenice’nin Hint-Avrupa lisan ailesinin Trakya-Frig alt kümesiyle bağları olduğunu öne sürmüşlerdi.
Ancak, birinci tam genom çalışması, bu uzun müddettir kabul gören inancı çürüttü ve Ermeniler ile Balkan bölgesindeki halklar ortasında kayda kıymet bir genetik bağ olmadığını ortaya koydu. Çalışma, yeni üretilen çağdaş Ermeni genomları ve bölgedeki antik bireylerin genomlarını, hem çağdaş hem de antik Balkan genomlarıyla karşılaştırdı.
“Yüzyıllardır tarihi inançlar geçmişimizi şekillendirdi ve bu teorileri gerçek olarak kabul etmemize neden oldu” diyor çalışmanın birinci muharriri, Trinity College Dublin’in Genetik ve Mikrobiyoloji Fakültesi’nden Marie Curie Bursiyeri Dr. Anahit Hovhannisyan.
(İlgili: Ermenistan’da 3.000 Yıllık Fırında Çuvallarca Un Bulundu)
“Ancak tam genom dizilemesi ve antik DNA araştırmalarının ilerlemesiyle, bu uzun müddettir devam eden fikirleri sorgulayıp tekrar çerçeveleyebiliyor ve insan topluluklarının tarihine dair çok daha incelikli ve bilimsel olarak temellendirilmiş bir görüş ortaya koyabiliyoruz.”
Araştırmacılar, ayrıyeten Sasun halkının (modern Türkiye’nin güneydoğusunda yaşayan bir Ermeni nüfus) Assur kökenli olduğu istikametindeki bir öteki inancı da çürüttü. Bu temas, İncil, çivi yazısı metinleri ve lokal klasik kıssalar dahil olmak üzere birçok tarihî kaynakta yer almıştı. Bunun yerine, Sasun halkının yakın geçmişte kıymetli bir nüfus daralması yaşadığı ve bu durumun onları öteki topluluklardan farklı kıldığı keşfedildi.
“Bölgedeki genetik sürekliliği incelerken, Erken Tunç Çağı’ndan sonra bir noktada Neolitik Levant çiftçileriyle ilişkili bir genetik girdi olduğunu bulduk” diyor çalışmanın ortak muharriri, Cambridge Üniversitesi’nden Profesör Andrea Manica.
“Zamanlama ve genetik köken açısından bu, komşu bölgelerdeki evvelki bulgularla uyumlu. Bu nedenle, Orta Doğu genelinde Erken Tunç Çağı sonrası büyük ölçekli bir hareket olduğunu söyleyebiliyoruz. Lakin bu göç dalgasının tam olarak nereden ve ne vakit geldiği ve neyin tetiklediği üzere sorular hala yanıtlanmayı bekliyor”
Araştırmacılar ayrıyeten farklı Ermeni kümelerinin genetik yapısı ve çeşitliliğini de inceledi ve bölgedeki doğu, batı ve merkezi bölgelerindeki toplulukların birbirine epeyce misal olduğunu buldu.
“Bu, Ermeni genetik atlasını çıkarmaya yönelik birinci çalışma” diyor çalışmanın ortak muharriri ve Ermenistan Ulusal Bilimler Akademisi Moleküler Biyoloji Enstitüsü’nden Profesör Levon Yepiskoposyan.
Trinity College Dublin. 25 Kasım 2024.
Makale: Anahit Hovhannisyan et al. (2024). Demographic history and genetic variation of the Armenian population. The American Journal of Human Genetics.
