by HisCulArtTıbbi ve teknolojik ilerlemeler, daha fazla insanın hayatta kalmasını ve daha uzun yaşamasını sağladı. Bu durum evrimi geçersiz mi kılıyor?
En temel manasıyla evrim, bir popülasyonda vakit içinde meydana gelen genetik değişim sürecini söz eder. Evrim, gen varyantlarının organizmaya başkalarına kıyasla avantaj sağlaması durumunda, bu avantajın hayatta kalma ve üreme bahtını artırmasıyla gerçekleşir. Böylelikle bu özellikler gelecek jenerasyonlara aktarılır.
Bu süreç, bir çeşit olarak hayatta kalmamızda büyük rol oynadı. Evrim sayesinde, insan cetlerimiz etraflarına daha uygun ahenk sağlayan özellikler geliştirdi. Bu, hastalıklardan daha süratli düzgünleşme, aç yırtıcılardan korunma ya da komşularından daha uygun meyve toplama yeteneği üzere avantajlar sağlayabilir.
Ünlü bir örnek, Bajau Laut kabilesinin üyelerinin dakikalarca nefeslerini tutabilme yeteneği. Bu fevkalâde yetenek, deniz eserleri toplarken dalış ekipmanı kullanmadan 70 metre derinliklere inmelerini sağlıyor. Başka genetik varyantlar, sıtma, tüberküloz ve cüzzam üzere hastalıklara karşı muhafaza sağlıyor.
(İlgili: Kültürel Değişimlere Ayak Uyduracak Kadar Süratli Evrimleşmiyoruz)
Ancak, daha uzun ve sağlıklı yaşamamızı sağlayan teknolojiler ve ilaçlarla, klâsik manada evrimin çeşidimizin gelişimindeki rolü sorgulanmaya başlandı. Hatta ünlü biyolog ve yayıncı Sir David Attenborough da bu hususta kuşkularını lisana getirdi.
“Doğal seçilim, doğan bebeklerimizin yüzde 90-95’ini büyütebilmemizle birlikte sona erdi. Kendi irademizle doğal seçilimi durduran tek çeşit biziz” diye belirtti Attenborough, Radio Times’a verdiği bir röportajda.
Peki, atalarımızı etkileyen seçilim baskıları artık mevt kalım sorunu olmaktan çıktığında evrim devam edecek mi? Son araştırmalara nazaran yanıt evet.
Kültür ve Cinsel Seçilim Evrimi Şekillendiriyor
Bugün evrimi yönlendiren faktörlerden biri kültür. Kültür, cinsel seçilimi etkileyebilir; yani kimin alımlı bulunduğu ve kiminle üremeyi seçtiğimiz üzerinde tesirli olabilir. Bu durum, nispeten kısa bir vakit diliminde bile sonuç verebilir.
“Eğer genetik temelli bir özellik, örneğin saç rengi, bir kuşaktan başkasına daha yaygın ya da daha az yaygın hale gelirse, bu evrimsel bir değişim olarak kabul edilir” diyor Rice Üniversitesi’nden evrimsel biyolog Scott Solomon.
“Bunun, sokaktaki bir insanın evrimsel değişimden anladığı şeyle farklı olması olası. Bu, yeni özelliklerin ortaya çıkması manasına gelmek zorunda değil; var olan özelliklerin daha yaygın ya da daha az yaygın hale gelmesi manasına gelebilir.”
Bunun bir örneği, 2015 yılında yayımlanan bir çalışmada görülebilir. Araştırma, son on yıllarda Hollanda’da cinsel seçilimin uzun uzunluklu erkekleri tercih ettiğini ortaya koydu. Günümüzde Hollandalı erkekler dünyanın en uzun uzunluklu erkekleri ortasında yer alırken, bu durum 18. yüzyılda bu türlü değildi. O devir Hollandalı askerlerin ortalama uzunluğu 165 santimetreydi ve bu, ABD ve başka birçok Avrupa nüfusunun altındaydı. Yalnızca 150 yıl içinde Hollandalı erkekler, doğal seçilim sayesinde uzunluklarına yaklaşık 20 santimetre ekleyerek ABD’deki ve dünyanın çoğundaki erkekleri geride bıraktı.
Yeni Hastalıklarla Evrim Devam Ediyor
Doğal seçilime yakın bir diğer örnek, HIV üzere ölümcül bir virüsün yükselişiyle ortaya çıktı. YourGenome’a nazaran, virüse karşı gözetici bir avantaj sağlayan genetik varyantların oranı, bilhassa Güney Afrika üzere en çok etkilenen bölgelerde artıyor. Bu ahenk sayesinde, enfekte olan anneler hayatta kalma talihlerini artırıyor ve genlerini çocuklarına aktarabiliyor.
Dolayısıyla, evrimi tetikleyen süreçler vakitle değişse de, evrimin yakın vakitte duracak üzere görünmediği açık.
IFL Science. 24 Kasım 2024.
