by Gizem MusluŞamanlık çok eski bir inanç sistemidir. Eskiden günümüze kadar varlığını sürdürmüş kendi formunu az da olsa korumuştur. Günümüzde Şamanlık adetlerine sıkça rastlarız fakat bu adetlerin oradan geldiğini bilmiyoruz. Bu adetlere örnek verilecek olursa; tahtaya vurmak, sağ ayakla içeri girmek, kurşun dökmek, nazar kavramı mevcuttur.
Şamanlık günümüzde Alevilik mezhebiyle benzerlik gösterir. İkisinde de dualar edilirken çalgılar çalınır. Müziğe önem verirler.
Törenlerinde at veya koyun dışında kurban kesilir, kan akıtılır , ağaçlara çaput bağlanır, dilekler tutulur veya kötü ruhların gitmesi amacıyla ateşin üzerinden atlarlar. Aslında bunlar düşünüldüğü zaman günümüz dünyasında sıkça yapılmaktadır.
Şamanlık, Orta Asya, Kuzey Amerika, Endonezya , Çin ve Tibet gibi ülkelerde görülmektedir. Şamanların belirli bir kitabı veya inandıkları peygamberleri yoktur. Kendi ayin ve ritüelleri vardır. Genellikle dualarını müzik eşliğinde yaparlar. Şamanlık, Gök tanrı inancı ile bağdaştırılır. İki inanç da birbirine yakındır. Şamanlıkta Gök tanrı inancı gibi yer gök simgeciliği vardır. Gökyüzü, yer, ateş su gibi varlıkları kutsal kabul ederler.
Fuzuli Bayat’a göre Şamanlık, toplumu düzenleyen, düzeni sağlayan bir inançtır. Fakat Ziya Gökalp bunun tam zıttı olarak Şamanlık hem dini tarafını hem de sihir tarafını oluşturmaktadır der.
Şaman adı, bilen kişi anlamına gelmektedir. Tunguz diline aittir ve burada da Çaman olarak geçmektedir. Türkler de Şaman’a Kam demişlerdir.
PEKİ ŞAMAN NASIL OLUNUR?
Şaman olacak kişi aslında önceden bellidir. Örneğin dişi çıkmış bir bebeğin veya altı parmaklı doğan birinin şaman olacağı düşünülür.
Çocukluğundan beri çelimsiz hasta gibi görünen kişiliklerdir. Şaman olma da rüya motifi mevcuttur. Aynı aşık olma geleneğindeki gibi. Şaman olacak kişi uykuya yatar ve rüya görmeye başlar. Bu rüya esnasında göğsü daralır, esnemeye başlar, bir takım bağırır gibi sesler çıkarır, ağzından köpükler çıkar ve artık vücudu hissizleşmeye başlar. Bunları yaşayan Şaman’ın artık eskisi gibi olmasına imkan yoktur. Bu durumu yaşayıp Şaman olmaktan kaçınan kişi ya ölür ya da delirmeye başlar.
Şaman olacak kişi aslında sıradan biri değildir, soydan gelir. Kut inancında görülen veya yakın dönemde görülen padişahlığın babadan oğula geçmesi gibi anlatılabilir. Çocukluğundan beri zaten bu kişi sürekli nöbet geçirir. Buna şahit olanlar o kişinin şaman olduğunu anlamaktadır.
Şamanist Dünya Görüşü
Şamanistler dünyayı gök, yeryüzü, yeraltı olmak üzere üçe ayırmışlardır. Yeryüzü insanların yaşadığı dünya, gök Ülgen adı verilen Gök tanrıya bağlı iyi ruhlar vardır son olarak da yer altında Erlik adı verilen insanların kötülük yapmasına sebep olan ve yer altında kara tahtın üstünde oturan şeytan vardır.
Şamanların tanımını yaptık. Peki Şamanların görevi nedir?
Şamanlar halk arasında hekim olarak adlandırılırlar. Hekimliklerinin yanı sıra birden fazla görevleri vardır. Ruhlarla fazlasıyla ilgilenirler. Günümüz dünyasında da ruh çağırma ritüelleri buradan gelir. Şamanlıkta ruh ile ilgili yapılanlar ise bir insan öldükten sonra bir yıl içinde o ruhun öldüğü evde olduğunu düşünüp öteki dünyaya göndermeye çalışırlar. İyi veya kötü ruhlar arasında dengeyi sağlamak gibi görevleri bulunur. Yaptıkları karışımlarla da insandaki kötü hastalıkları gidermeye çalışırlar.
Şamanlar mitlerde sıklıkla bahsedilir. Hatta Şaman olan Türklerin veya Göktarı inancına sahip olan insanların Müslümanlığa geçiş sebebi araştırılır. Üç inanç arasında yakınlık vardır. En basit örneği gök inancı. ‘ Allah yukarıda’ cümlesi günlük hayatta çok kullanılır. Çünkü bu inançlar yer gök simgeciliğini benimser. Buna örnek verilecek olursa bir hikaye ile anlatabiliriz.
Cengizhan bir gün dışarıda otururken gök gürlemeye başlar, şiddetli şekilde şimşek çakar. Cengizhan bu oluşan hava olaylarına yönelik ‘ gök tengri bize kızdı demek ki bir yanlışımız oldu’ der. Aslında bu durumun ilkel insan özelliğidir. Şamanlık adetlerinin hala günümüzde devam ediyor olması da ilkel kafa ile örtüşür. Zaman geçer ama ilkel düşünce hala mevcuttur.
Şamanlar Ak şaman (Ülgen’in yardımcısı), Kara şaman( Erlik’in yardımcısı) olarak ikiye ayrılırlar. Ülgen iyi bir varlık, Erlik ise şeytani bir varlık olarak anılır. Bunların yanı sıra kadın ve erkek şamanlar vardır. Kadın şamanlar daha güçlüdür bu yüzden Şamanlık anaerkil dönem inancıdır. Erkek Şamanlar da kadınlara benzemeye çalışır, giysilerini, davranışlarını kadınlara benzetmeye çalışırlar.
Kaynakça: dergipark
Yöktez
