by HisCulArtFerdi Tayfur’un vefat haberini kızım Gülümsün verdi.
“Baba Ferdi Tayfur ölmüş, çok üzüldüm” dedi.
Şaşırdım…
Onu tanıyor muydun diye sordum…
Ferdi Tayfur’la onu Ercan Saatçi tanıştırmış.
“Ondan sonra bir kaç kez karşılaştık. her seferinde kendimi tanıtınca, ‘Gülümsün ben seni tanımaz mıyım‘ diyerek şaşırttı beni.
Çok şık bir insandı. Bir kezinde yeniden kendimi tanıtınca, ”asıl sen beni nasıl tanıyorsun” diye sordu…
ONUN BİRİNCİ PLAĞI ÇIKTIĞINDA
KIZIM DAHA 2 YAŞINDAYDI
Ferdi Tayfur’un birinci plağı 1974’de çıktığında Gülümsün daha 2 yaşındaydı.
Ama tanıyordu…
Nasıl tanımazdı ki… Bu ülkede yaşayıp da tanımamak mümkün müydü onları…
Denizli’de dedesi ve anneannesinin oturduğu konutunun balkonundan gördüğü açık hava sinemasında kim bilir kaç sinemasını seyretmişti onun.
Bindiği dolmuşlarda, yürüdüğü sokaklardaki kasetçilerde, Ankara-İzmir otobüsünün mola verdiği çayhanelerde daima onların sesi vardı.
Dedim ya herkes tanıyordu onları…
BİR TEK DEVLET VE CUMHURİYET
GAZETESİ TANIMIYORDU ONLARI
Tanımayan bir tek Türkiye Cumhuriyeti ve periyodun Cumhuriyet Gazetesiydi.
Devlet ve devletçi medya için onlara yer yoktu bu ülkede…
Tanıyorlardı da tanımazdan geliyorlardı.
Ferdi Tayfur ve Orhan Gencebay 1970’lerin ikinci yarısında parlayan iki sanatçıydı…
Devlet onları görmüyordu, bu ülke aydının bir kısmı kabul etmiyordu…
Lütfedip hayat öykülerini bile okumuyorlardı.
Biraz okusalardı, aslında onların hayatlarının, beslendikleri insanlara hiç de aksi gelmeyeceğini anlarlardı.
BABASI BAR KAPISINDA ÖLDÜRÜLMÜŞ
ECE AYHAN ŞİİRİNDEN ÇIKMIŞ BİR ÇOCUK
Bir yıl ortayla doğmuşlardı.
Ama ikisinin hayat çizgisi farklıydı.
Ferdi Tayfur hayata trajik bir yoldan girmişti…
Sanki Ece Ayhan şiirlerinde anlatılan çocuklardan biriydi…
Babası bar çıkışında öldürülmüştü.
Müzik hayatı sokaktan başlamış.
Adana radyosu müzik müsabakasında ikinci olmuş fakat babasının engellemesi yüzünden çalışamamıştı.
Gerisi tam bir kendi kendini yaratan sanatçı öyküsüydü.
BİRİ BAS GİTAR ÇALIYOR
ÖTEKİ SİTAR BİLE ÇALMIŞ
Ferdi Tayfur 9 farklı enstrüman çalıyor.
Bağlama, elektro bağlama, klasik gitar, akustik gitar, bas gitar, elektrogitar, kanun, tambur, ut…
Orhan Gencebay 14 farklı enstrümanla ilgileniyor yahut çalıyor.
Bağlama, divane tambur, ud, cümbüş, buzuki, gitar, sitar, piyano, klavye, ney, keman, saksafon, klarnet…
Orhan Gencebay’ın geçmişinde klasik Türk müziği, rock ve caz da var.
Konservatuvarda okumuş.
Müziğe 6 yaşında bir Kırım göçmeni olan Ukrayna Konservatuvarı mezunu Emin Tarakçı’dan keman ve mandolin dersi alarak başlamış.
İlk beste çalışmasını 10 yaşında yapmış.
HALK BİRİNE FERDİ BABA,
ÖTEKİNE ORHAN ABİ DEDİ
1970’lerin ikinci yarısıydı…
Türkiye’nin acılı günlerinin sanatçılarıydılar.
Aynı yaştaydılar lakin halk onlara iki farklı isim taktı.
Biri “Orhan abimizdi…”
Öteki “Ferdi baba…”
Neden biri abi de öteki baba…
Kimsenin yanıt veremeyeceği sosyoloji sorularıdır bunlar.
Devlet dersinden sınıfta kalan çocuklar bile veremez yanıtını.
Müslüm Gürses de işte o denli yanıtsız bir babaydı…
İŞTE O GÜNLERDE SORDUK SORUYU:
İKİSİNDEN HANGİSİ DAHA KALABALIK
Kendi ortamızda daima şu tartışma gelirdi gündeme…
Bu ülkede hangisi daha kalabalıktır?
Ferdi babacılar mı…
Yoksa Orhan abiciler mi…
Fenerbahçe taraftarı mı daha kalabalıktır, Galatasaray’ın mı sorusu kadar zor…
O günlere bakarsak…
Şu afaki karşılıklar çıkar karşımıza.
ORHAN ABİ 28 MİLYON, FERDİ
BABA 27 MİLYON PLAK SATMIŞ
Vikipedia sayılarına nazaran Orhan Gencebay mesleği boyunca 28 milyon plak ve kaset satmış.
Ferdi Tayfur ise 27 milyon…
Bir teze nazaran Ferdi Tayfur’un 1992’de çıkan Prangalar albümü 5 milyon satmış.
Ama bunlar doğrulanabilir sayılar değil.
Bildiğimiz o yıllarda kasetlerinin satışları 2 milyonlara ulaşıyordu.
Bunlara bir de sokaktaki korsanı eklerseniz…
Devletin tanımadığı bu iki sanatçıyı halkın çok çok uygun tanıdığı anlaşılır.
YIL 1993 GÜLHANE
PARKINDA 200 BİN KİŞİ
Konser kalabalıkları…
O günlerden elimizde bir YouTube görüntüsü var.
1993…Yer Gülhane Parkı…
Sahnede Ferdi Baba…
“Mutsuzluğu tanırsın, mutsuzluğu bana sor” müziğini söylüyor..
200 bin kişi onu dinliyor.
TÜRKİYE’DE SİNEMA ELİRCİ REKORU
FERDİ BABA’NIN ‘ÇEŞME’SİNDE’
Ama onların müziğini en çok dinlediğimiz yerlerden biri sinema salonları…
Ferdi Tayfur 27 sinemada oynadı.
Tam 96 müzik dinledik o filmlerde…
Yine bir iddia…
Onun “Çeşme” isimli sineması Türk sinema tarihinin en fazla izlenen sineması oldu.
Sadece İstanbul’da 3.5 milyon kişi izledi.
Bütün Türkiye izlenmese sayısı ise 12 milyon.
ÜNYE’NİN SİNEMA SALONUNDA
10 GÜN, 2 SEANS, 20 BİN KİŞİ
O günlerden bir kasabadaki sinema salonu sahibinin verdiği enteresan sayı var önümüzde.
Ünye kasabasında bir hafta…
Çeşme sineması 10 gün boyunca günde 2 seans oynamış, 20 bin kişi izlemiş.
Sinema sahibi “o sinemadan kazandığım para ile 20 dönüm arazi alabilirdim” diyor.
Kadın matinesinde 1200 bayan ayakta izlemiş sineması.
Orhan Gencebay’ın sinema mesleğinde ise 35 sinema var.
Bunların 31’i sinema, 1’i TV sineması.
Onların izlenme sayıları konusunda elimizde fazla bilgi yok.
SPOTİFY’DA DİNLENMEDE
FERDİ BABA BİR TIK ÖNDE
Bu iki büyük halk sanatkarından bugüne kalan nedir?
Tabi ki daha ölçülebilir sayılar kaldı.
Spotify’da Ferdi baba bir tık önde.
(*) BANA SOR: 27.7 milyon sefer dinlenmiş.
(*) HATIRAN KÂFİ: 22.7 milyon defa dinlenmiş
(*) HUZURUM KALMADI 22.7 milyon kez dinlenmiş
(*) SABAHÇI KAHVESİ. 21.3 milyon kez dinlenmiş
(*) İÇİM YANAR. 16.1 milyon kez dinlenmiş
ORHAN ABİDE “BATSIN
BU DÜNYA” SÜRPRİZİ
Orhan Abi’ye gelince;
(*) YAZGIMIN OYUNU. 20 milyon defa dinlenmiş
(*) DOKUNMA. 13.8 milyon kez dinlenmiş
(*) YANLIŞSIZ KUL OLMAZ. 11.3. millîn kez dinlenmiş
(*) BİR TESELLİ VER. 7.3. milyon defa dinlenmiş
(*) AKŞAM GÜNEŞİ. 6.8 milyon sefer dinlenmiş
Şaşırtıcı bir şey; Hepimizin ezbere bildiği, remiksi klüplerde en çok çalınan müziği ”Batsın Bu Dünya” birinci 5’te görünmüyor.
YOUTUBE’DA FERDİ
BABA AÇIK ORTA ÖNDE
Youtube’a baktığımızda ise Ferdi Baba’nın açık orta önde olduğunu görüyoruz.
‘Bana Sor” isimli müziğinin YouTube versiyonu 35.8 milyon kez seyredilmiş 10 yılda.
Orhan Gencebay’ın görüntülerinde görebildiğim en yüksek seyredilme sayısı 3 milyonlar civarındaydı.
Ancak şurası gerçek.
Her ikisinin de gerek müziklerinin, gerek görüntülerinin izlenme sayıları bugünün iki üç yıllık Hip Hopçularının yanında çok küçük kalıyor.
Bu da tektir ki, bu ülkenin onları yetiştiren, starlaştıran sokakları artık diğer bir kuşağın çocukları için çalışıyor.
Onlar hüzünlüydü…
Bugünküler ise öfkeli ve isyankar…
Ama iki kuşağın damarlarında da Arabeskin Türkiyelileşmiş itirazı yaşıyor…
O YILLARDA BİR YANDAN MAHLER
DİNLERKEN BİR YANDAN DA ARABESK
Ferdi Tayfur’un vefatı ile birlikte, Türkiye’nin tanınan sosyoloji tarihinde çok değerli iki beşerden biri sahneden iniyor.
Onların tarihi, Türkiye’nin acılı günlerinde başlamıştı.
12 Eylül’e gerçek gidiyorduk.
Karlı günlerde, Hacettepe Üniversitesi’nin Beytepe Yerleşkesinden yürüyerek ana yola iner, orada otostopla şehire dönerdik.
Kimbilir kaç defa kamyonlarda onları dinleyerek gelmişimdir Ankara’ya…
Bir yanım Mahler dinlerken, içimde küçük bir tarafım da bu müziğin hüznünü anlamaya çalışıyordu.
Küçük edebiyat mecmualarından başlayarak daima savundum, devletin ve sol nomenklaturanın reddettiği bu müziği.
Milyonlarca insan bir müziği seviyorsa şayet, sosyolog yanım bunu görmezden gelemezdi.
Pop sosyoloji doktoralı asıl o yıllarda yazmaya başladım.
ORHAN ABİ DEMİŞTİ Kİ; “BATSIN.
BU DÜNYA TÜRKİYE’NİN AĞITIDIR”
Orhan Gencebay 2009 yılında Milliyet Gazetesinden Olcay Ünal Sert’e verdiği bir mülakatta hiç unutamadığım şu sözleri söylemişti:
“Batsın Bu Dünya, Türkiye’nin ağıtıdır. Şu bir gerçek, 70’li yıllar makûs yıllardı. Günde 100-150 kişi öldürülüyordu. 1975’de bu türlü bir Türkiye’de yaptım “Batsın Bu Dünya’yı”. O; Türkiye’nin ağıtıdır, ağlanacak kesimidir.”
Bütün bunlardan sonra gelin artık baştaki o soruya karşılık verelim.
Bu ülkenin sosyolojisinde hangisi daha kalabalıktır?
Önceki gün kaybettiğimiz Ferdi Baba mı…
Yoksa konutunda sakin bir hayatı sürdüren Orhan abi mi…
HANGİSİ DAHA KALABALIKTI
İKİSİ BİR ORTADA NEYDİ
Benim yanıtım şu:
İkisi de kendi başına kalabalıktı.
Epey büyük bir kalabalık…
İkisi bir ortada ise izdihamdı…
Hani Lisan Kurumu’nun geçen yıl için bulduğu kavram var ya…
Kalabalık yalnızlar…
İşte onların, yani kimsesizlerin kimsesizi bir izdihamdan gelen uğultuydu onların şarkıları…
Oysa çok küçümsedik onları ve sinema salonlarından, dolmuşlardan, çayhanelerden gelen o hüzünlü feryadı…
Şimdi artık anlamaya başladık…
Şimdi artık hiphopçularımız, varoşların rapçı çocukları aldı vardiyayı…
Ve onların izdihamından gelen sesi dinliyoruz artık…
Bastırılan sokakların sosyolojisi, 50 yıl sonra günün izdihamını ve uğultusunu yeniden oralardan vermeye başladı…
Güle güle Ferdi Tayfur…
Allah sana da uzun ömürler versin Orhan Gencebay….
