ANADOLU’DA MAŞLAH KÜLTÜRÜ, KILIK-KIYAFET DEVRİMİ VE ATATÜRK

by HisCulArt

Maşlah kelimesi Arapça kökenden gelmekle birlikte günümüzde özellikle Anadolu içerisinde kadınların soğuktan korunmak için giydikleri tek parçalı ve kol kısmı açık olan bir tür kadın elbisesidir. Türkiye Cumhuriyeti ilan edildikten sonra kılık-kıyafet kanunu öncesinde Doğu Anadolu’da oldukça popüler olan bu giysi yerini günümüzde üstlüklere bırakmıştır. Bununla birlikte bugün üzerinde duracağımız mesele ise Cumhuriyet Dönemi’nde yapılan inkılaplara ve devrimlere karşı olarak bu maşlahın bazı siyasi odaklar tarafından hakarete varacak şekilde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e yapılan bir çizim ile karşımıza çıkmasıdır. Anadolu’da oldukça sıradan karşılanan bu giysinin ülkenin kurucu önderine tıpkı bir yıpratma politikası gibi kurgulanarak çizim yapılması ve yeni kurulmuş genç cumhuriyet üzerinde dağıtılması ciddi bir siyasi sorun olarak öne çıkmıştır. Yeni bir toplum inşa etme sürecinde kendi tarzına ayrı bir önem gösteren ve kendi giysilerini bizzat tasarlayan Mustafa Kemal Atatürk, bu duruma oldukça sinirlenmiş ve bu maşlahlı kıyafetlerin bulunduğu tüm basın-yayın organlarının toplatılmasını emretmiştir. Bu konuda 07.10.1935 tarihli, üzerinde bizzat Atatürk’ün de imzası bulunan Başvekalet Kararlar Müdürlüğü’ne ait bir de belge bulunmaktadır.

(Atatürk ve Kılık Kıyafet Sonrası Modern Türk Giyim Tarzı)

EK1: Mevzu bahis olunan belge aşağıdaki gibidir.

Anadolu’da Maşlah Geleneği

Maşlah yapı olarak pelerine benzediği gibi, sadece köylük bölgelerde değil cumhuriyet öncesi dönemde şehirlerde de kadınların sabahlık olarak kullandığı bir giysiydi. Kelime kökeni olarak Arapça olması ve zengin Arap kadınları tarafından tercih edilmesi bu elbiseyi Arap coğrafyasına aitmiş gibi gösterse de Anadolu dışında yaşayan Arap toplulukları dışında pek görülmemiştir. Anadolu’da ise maşlah kültürünün tarihi Osmanlı klasik dönemlerine kadar geri gidebilir. Osmanlı’ya Dulkadiroğulları’ndan miras kaldığı muhtemel olan bu elbise; Türk-İslam ve Arap sentezinin bir sonucu olarak coğrafyada kullanılmış ve kabul görmüş bir giyim tarzıdır.

(Maşlahlı kadınlar)

Maşlah konusunda bu döneme kadar doğrudan bir çalışma yapılmamış olması ise dikkat çekilmesi gereken bir husustur. Anadolu kadınının uzunca bir dönem kullandığı bu giyim tarzı kültürel anlamda bir birikim olmakla birlikte coğrafi yakınlıkları da gözler önüne sermektedir.