by HisCulArt
YAZININ DOĞDUĞU YER: MEZOPOTAMYA
MÖ 3. bin yılda Mezopotamya’da ortaya çıkan yazı, insanlık tarihinin en eski yazı sistemlerinden biri olarak kabul ediliyor. Bu devirde Sümerler tarafından geliştirilen çivi yazısı, bilhassa Uruk kenti ile ilişkilendirilmişti.
Bugün Irak topraklarında yer alan Uruk’tan kalan binlerce kil tablet ve mühür, yazının nasıl bir gereksinimden doğduğunu gösteren deliller sunuyor.
ÇİVİ YAZISINDAN EVVEL PROTO ÇİVİ YAZISI
İtalya’nın Bologna Üniversitesi’nden araştırmacılar, Uruk’taki çivi yazısından evvel var olan proto-çivi yazısı ile 6 bin yıllık silindir mühürlerdeki dizaynlar ortasında değerli ilişkiler keşfetti.
Bu keşfe öncülük eden Profesör Silvia Ferrara, “Yazının 4. bin yılda Mezopotamya’da doğduğuna dair klâsik açıklamaları sorgulamak istedik” diyerek bulguların değerini vurguladı. Çalışma, Antiquity mecmuasında yayımlandı.
İLK İŞARETLERLE BENZERLİK
Ferrara’ya nazaran bulgular, daha evvel yapılan araştırmalarla da örtüşüyor. Evvelki çalışmalarda yazının öncüsü olarak kabul edilen kil jetonlar, günlük ömürde kullanılan objelere misal formlarda üretilmiş geometrik formlardan oluşuyordu. Ferrara, mühürlerdeki imgelerin proto-çivi yazısının birinci işaretlerine benzerlik gösterdiğini belirtti.
TİCARET İÇİN KULLANILDI
Bu silindir mühürler, birebir vakitte Mezopotamya’daki Uruk ve etrafındaki başka kentler ortasındaki ticaret ağlarında bir nevi “muhasebe sistemi” olarak kullanılıyordu. Tarım ve dokumacılık eserlerinin takibinde rol oynayan mühürler, ticaretin düzenlenmesinde kıymetli bir yer tutuyordu. Bu mühürlerin, yazının gelişiminde kıymetli bir aracı olduğu düşünülüyor.
İLK İŞARETLER
Araştırmanın ortak muharrirlerinden Kathryn Kelley ve Mattia Cartolano, yazının doğuşunu anlamak ismine mühürleme teknolojisi ile yazı ortasındaki ilgiyi incelemeye çalıştıklarını belirtti. Kelley, “Bu mühürlerdeki sembollerin, yazının birinci işaretlerine emsal biçimde kullanıldığını gördük” diyerek yazının evrimine dair ipuçları sunduklarını tabir etti.
TEK KAYNAK DEĞİL FAKAT DEĞERLİ BİR ETKEN
Ferrara, mühürlerin yazının tek kaynağı olarak kabul edilemeyeceğini, ancak yazının kökenine dair büyük bir katkı sunduklarını belirtti. “Okuma yazma öncesi imgeler ve mühürler, bilgi teknolojisinin gelişiminde bir basamak taşı olarak rol oynadı” diyen Ferrara, bulgularının yazının tarihî gelişimine dair yeni bir perspektif sağladığını söyledi.
DİĞER MEDENİYETLERDE YAZI
Mezopotamya’nın dışında Mısır, Çin ve Maya kültürleri de yazının birinci geliştiği medeniyetler olarak biliniyor. Lakin, araştırmacılar Paskalya Adası ve çağdaş Hindistan-Pakistan topraklarında da yazının izlerine rastladı. Ferrara, “Paskalya Adası’ndaki bulgular, bu adanın dünyanın beşinci yazı icadı noktası olabileceğine dair kıymetli deliller sunuyor” diyerek yeni araştırmaların kapısını araladı.
