by HisCulArtKöpek cinslerinin beyin boyutları ile ilgili bir çalışma, daha büyük beynin her vakit daha zeki köpek manasına gelmediğini ortaya koydu.
Yeni araştırmaya nazaran, beden boyutlarına oranla daha büyük beyinlere sahip köpekler kesinlikle daha zeki değil.
Biology Letters mecmuasında yayımlanan araştırma, eğitim köpeklerinin öteki ırklara kıyasla daha karmaşık yeteneklere sahip olabilseler de beyinde daha kompakt bir alanda organize olduklarını öne sürüyor. Bu durum, yırtıcı memelilerde görülen evrimsel geçmişten farklılık gösteriyor; zira ekseriyetle beyin boyutu bedene oranla büyüdükçe bilişsel yetenekler de daha karmaşık hale geliyor.
“Diğer cinslerde beyin boyutu yüksek bilişsel yeteneklerle ilişkilendirilirken, burada tam karşıtını görüyoruz” diyor çalışmanın baş muharriri ve Fransa’daki Montpellier Evrim Bilimleri Enstitüsü’nde evrimsel biyolog olan Ana Balcarcel.
Araştırmacılar, İsviçre’nin Bern Tabiat Tarihi Müzesi’nde bulunan 1.682 yetişkin köpek kafatasını inceleyerek 172 farklı cinsin beyin boyutlarını beden boyutlarına oranla karşılaştırdı. Araştırmacılar köpeklerin “göreceli endokranial hacmini”, yani beyin boyutlarının beden boyutlarına nazaran oranını hesapladılar. Ayrıyeten davranışsal özellikleri pahalandıran standart bir araç olan Canine Behavioral Assessment and Research Questionnaire (Köpek Davranış Kıymetlendirme ve Araştırma Anketi) kullanılarak eğitilebilirlik, ilgi isteme, saldırganlık üzere 14 davranış özelliği tahlil edildi.
(İlgili: Köpeklerin Yalnızca Görünüşünü Değil, Beyinlerini de Değiştirdik)
Araştırma, “çalışma” köpeklerinin — örneğin karmaşık hünerler sergilemek için yetiştirilen Sibirya kurdu üzere cinslerin — beden boyutlarına oranla en küçük beyinlere sahip olduğunu ortaya koydu. Buna karşılık, sırf mesken hayvanı olarak yetiştirilen Chihuahua üzere “arkadaş” cinsleri, beden boyutlarına nazaran en büyük beyinlere sahipti.
Eğitilebilirliği yüksek olan köpek cinslerinin (Sibirya kurtları, Pireneler Çoban Köpeği, Rottweiler üzere eğitim köpekleri) göreli beyin boyutları daha küçüktü. Bu cinsler ekseriyetle arama-kurtarma, rehberlik ve polislik üzere insanlara yardım rolleri üstlenir. Daha evvelki araştırmalar, bu cinslerin daha uygun kısa vadeli hafızaya ve davranışsal denetim yeteneklerine sahip olduğunu göstermişti. Balcarcel, büyük köpeklerin beyin dokularının daha küçük köpeklerden farklı bir yapıya sahip olduğunu söylüyor.
Balcarcel, daha büyük beyinlerin çoklukla daha uygun hayatta kalma bahtı, daha güzel karar verme ve daha yüksek bilgi sürece kapasitesiyle ilişkilendirildiğini belirtiyor. Bu nedenle yeni çalışmanın bulguları şaşırtan.
Balcarcel, “Ancak, bu köpekler doğal bir etrafta bulunmuyor. Onlar, yapay seçilimin bir sonucu… İnsan eliyle yönlendirilmiş bir evrim sürecinin ürünleri” diyor.
Araştırma ayrıyeten, daha büyük göreli beyin boyutuna sahip cinslerin — ekseriyetle Chihuahua, Pomeranian ve Yorkshire Terrier üzere küçük köpekler — daha fazla endişe, saldırganlık, ayrılma anksiyetesi ve ilgi arama davranışları gösterdiğini ortaya koydu. Balcarcel, bu cinslerin temel olarak insan arkadaşlığı için yetiştirildiğini ve bu nedenle sevgi ve ilgi arama üzere özelliklerin üreme yoluyla seçilip aktarıldığını belirtiyor. “Korku ve saldırganlık, daha eğitilebilir olacak halde yetiştirilen eğitim köpekleri için olduğu kadar bu çeşitler için dezavantajlı olmayabilir.”
Balcarcel, “Beyinleri sahiden değiştirdiğimizi söyleyebiliriz – yalnızca farklı köpeklerin beden boyutlarını ve oranlarını değil, birebir vakitte beyinlerini de değerli ölçüde değiştirmiş üzere görünüyoruz” diyor.
Ekip, daha sonra farklı cinslerin beyin yapıları ve fonksiyonlarını daha detaylı incelemeyi planlıyor. Bilhassa neokorteksin form farklılıklarının incelenmesi, farklı köpek çeşitleri için hangi duyuların ve fonksiyonların kıymetli olduğunu ortaya çıkarabilir.
Köpeklerde beyin yapısını incelemek, evrim ve evcilleştirme süreçleriyle ilgili sorulara da cevap sağlayabilir. Evcil köpeklerin (Canis lupus familiaris) beyinleri, beden boyutlarına oranla yırtıcı gri kurtların (Canis lupus) beyinlerinden yaklaşık yüzde 20 daha küçük. Lakin evcil köpekler, yabanî gri kurtlara kıyasla insanlarla iş birliği yapma üzere karmaşık toplumsal marifetler için daha fazla uzmanlaşmış; örneğin, insanların bakış tarafını takip etme ve işaret hareketlerini manaya üzere.
Balcarcel, köpek sahiplerine şu hatırlatmayı yapıyor: Köpeğinizin beyin-vücut oranı ne olursa olsun, bu bulgular köpeğinizin zekasını direkt yansıtmaz. Balcarcel, “Köpekler farklı bilişsel yetenekler için yetiştirildi” diyor. “Dolayısıyla, köpeğiniz daha küçük beyinli kümeye girse bile, kendine mahsus ve özel bir halde uzmanlaştı.”
Live Science. 15 Kasım 2024.
Makale: Ana M. Balcarcel et al. 2024. Breed function and behaviour correlate with endocranial volume in domestic dogs. Biology Letters.
