by HisCulArtZor doğumlar, insanların büyük beyinleri ve dik yürümeye uygun pelvis yapıları ortasında bir istikrar sağlama zorunluluğundan kaynaklanmıyor.
İnsanlarda güç doğumların, büyük beyinler ve dik yürümeyi destekleyen pelvisler ortasında “doğum ikilemi” olarak isimlendirilen bir ahenk gereği evrimleştiği düşünülüyordu. Fakat artık şempanze pelvislerinin tahlilleri, bu şiddetli doğumların yalnızca insanlara mahsus olmadığını gösterdi.
Çalışmaya dahil olmayan Des Moines Üniversitesi’nde biyolojik antropolog olan Caroline VanSickle, “Bunun yerine, doğum ikileminin eski hipotezin öngördüğünden çok daha erken başlamış olması ve şempanzeler ve beşerler tarafından paylaşılan son ortak atalarda mevcut olması muhtemel” diyor.
Araştırmanın başyazarı ve Zürih Üniversitesi’nden paleoantropolog Nicole Webb, “Atalarımızdan Australopithecus’lar muhtemelen günümüzde karşılaştığımız doğum komplikasyonlarına açık bir yapıya sahipti ve tahminen bizim üzere doğum yardımına gereksinim duyuyorlardı” diyor.
Bu doğum zorlukları ortasında bebeğin omzunun sıkışması ya da doğumun tıkanması üzere sıkıntılar yer alıyor; günümüzde sezaryen üzere prosedürlerle bu komplikasyonlar çözülebiliyor.
(İlgili: Makaklarda Doğum Sırasında Beşerler Üzere Anne Mevti Olmuyor)
Nature Ecology & Evolution mecmuasında yayımlanan bu yeni çalışmada, Webb ve takımı 29 şempanzenin pelvik kemiklerini dijital olarak tarayarak 3B modeller oluşturdu. Çalışma, dişi ve erkek pelvisleri ortasındaki ince farkları tahlil etmeyi amaçlıyordu.
Bu tahliller sonucunda dişilerin daha geniş, yuvarlak doğum kanallarına sahip olduğu ve kalça kemiklerinin erkeklerden farklı bir açıyla durduğu ortaya çıktı. Bu farklar, pelvisin bebek taşıma ve doğuma uygun hale gelmesi için evrimsel baskı altında olduğunu düşündürüyor.
Araştırmacılar, şempanzelerin doğumunu 3B simülasyonlarla inceleyerek, insanlardakine emsal bir “sıkı kafa-pelvis uyumu” buldular; yani fetüsün başı ile annenin pelvis kemiği ortasındaki boşluk şempanzelerde de epey dar.
Araştırmacılar bu durumun, insanların bebeklerin büyük başlarına karşın doğum yapabilmesi için bir tıp ahenk süreci olduğunu düşünüyordu; zira dik yürümeye ahenk sağlamış kısa ve geniş pelvis yapısı ön-arka istikametinde dar bir doğum kanalı gerektiriyordu. İnsan bebeklerinin başı büyük olduğu için, bebekler doğum kanalında dönerek dışarıya yüzükoyun çıkarlar.
Ancak şempanzeler ne büyük beyinlere sahip ne de dik yürüyorlar; bu yüzden insanlardakine emsal pelvis özelliklerinin şempanzelerde neden olduğunu anlamak araştırmacıları düşündürdü. Webb, “Bu çalışma, bu değişikliklerin büyük beyinli bebek doğurma gereksiniminden evvel evrimleştiğini gösterdiği için, bu özellikler aslında beynin genişlemesiyle ilgili değil” diye açıklıyor.
Araştırmaya nazaran, şempanze pelvislerindeki bu özellikler milyonlarca yıllık evrim sürecinde ortaya çıkan kademeli uyumlarla şekillenmiş olabilir. Beşerler büyük beyinli bebekler doğurmaya başlamadan ve cetlerimiz iki ayak üzerinde yürümeye geçmeden evvel, büyük doğum kanalı muhtaçlığı ile dik yürümeyi kolaylaştıran yapı ortasında bir ahenk sağlanmış olabilir.
Araştırmacılar, insan bebeklerinin doğumdan sonra büyümeye devam eden beyinleriyle doğduklarını, aksi takdirde doğum kanalından çıkmalarının güç olacağını belirtiyor. Webb, “Şempanzeler de bu modele yanlışsız evrimleşiyor olabilir” diyor.
Des Moines Üniversitesi’nden VanSickle ise, “Eğer doğruysa, antropologlar iki ayak üzerindeki atalarımızdan kimilerinin küçük beyinlere sahip olmalarına karşın doğum yapmada neden zorluk çektiğine dair bir açıklama bulmuş olabilirler. Onlar, şempanzelerle paylaştığımız ortak atayla birebir doğum zorluklarıyla karşılaşmış olabilirler!” diyor.
İnsanlar ve akrabamız olan büyük maymunların doğum evrimini daha yeterli anlayabilmek için şempanze doğumunun daha detaylı bir modeli gerekli, ama büyük maymunlarda doğum müşahedeleri epeyce ender.
VanSickle, “İleride yapılacak çalışmalar, şempanze doğumunun kemik dışı bileşenlerini modelleyebilirse, insan cetlerinin doğumunun da modellenmesine katkıda bulunabilir” diyor.
Live Science. 8 Kasım 2024.
Makale: Webb, N.M., Fornai, C., Krenn, V.A. et al. (2024). Gradual exacerbation of obstetric constraints during hominoid evolution implied by re-evaluation of cephalopelvic fit in chimpanzees. Nat Ecol Evol.
