by HisCulArtBelçika’da cenin durumunda gömülmüş bir iskeletin, aslında 2.500 yıl içinde yaşamış en az beş şahsa ilişkin kemiklerden oluştuğu anlaşıldı.
Belçika’da Roma devrine ilişkin bir kremasyon mezarlığında cenin konumunda gömülü bir iskelet, arkeologları epeyce şaşırttı. Birinci bakışta tek bir bireye ilişkin üzere görünen bu iskeletin, aslında 2.500 yıllık bir periyoda yayılan en az beş farklı bireye ilişkin kemiklerden oluştuğu ortaya çıktı.
Çalışmayı yöneten Vrije Universiteit Brussel’den arkeolog Barbara Veselka, “Başlangıçta ‘bireyin’ tek seferde oluşturulduğunu düşünüyorum. Etrafında dağınık kemikler de bulunuyordu, bu da insanların bu mezara tekrar geri gelmiş olabileceğini düşündürüyor” diyor.
Belçika’nın Fransa sonuna yakın Pommerœul kasabasında 1970’lerde yapılan hafriyatlarda, 76 kremasyon mezarı ve cenin durumunda gömülü bir iskelet keşfedildi. Bulunan eserler ve gömme şekli, mezarların Roma periyoduna, MS 2. ila 3. yüzyıllara tarihlendiğini işaret ediyordu. İskeletin Roma mezarlığında cenin durumunda bulunması sıra dışı bir durum olsa da, kafatasının yanında Roma usulü bir kemik iğnesi bulundu ve bu mezarın Roma devrine ilişkin olduğu sonucuna varıldı.
(İlgili: Vikingler Lonca Kabulü için Dişlerini Oymuş Olabilir)
Ancak 2019 yılında yapılan radyokarbon tahlili, tüm Pommerœul kremasyonlarının Roma devrine ilişkin olduğunu doğrularken, cenin durumundaki iskelete ilişkin radyokarbon tarihleri Neolitik periyottan (MÖ 7.000 ila 3.000) üç farklı evreyi işaret etti. Bu bulgular, arkeologları mezarın içeriğini daha ayrıntılı incelemeye yöneltti.
Antiquity mecmuasında yayımlanan bir çalışmada, Veselka ve memleketler arası bir araştırma takımı, bu karma mezarın manasını aydınlatmak maksadıyla iskelet tahlili, radyokarbon tarihleme ve antik DNA dizilemesi üzere çeşitli teknikler kullandı.
Veselka, “Bu ‘birey’in oluşumunda beşten fazla kişinin kemikleri olabilir lakin DNA tahliliyle beş kişi kesin olarak belirlendi” diyor. Kafatasının yanında bulunan Roma devrine ilişkin kemik iğnesi MS 69-210 aralığına tarihlenirken, kafatasının Roma periyodunda yaşamış bir bayana ilişkin olduğu belirlendi.
Bu tahliller öteki soruları gündeme getirdi: Bir Roma bayanının kafatası neden Neolitik bir mezara yerleştirildi ve bu mezar neden birden fazla kişinin kemiklerinden oluşuyordu?
Araştırmacılar, Romalıların, kremasyon kalıntılarını gömerken alışılmadık bir Neolitik mezarı ezkaza kazmış olabileceğini, akabinde bu eski mezarı bir kafatası ve kemik iğnesi ekleyerek tamamlamış olabileceklerini öne sürdü. Bir öteki mümkünlük ise Romalıların dağınık Neolitik kemikleri ve Roma devrine ilişkin bir kafatasını birleştirip, kalıntıları bilhassa kompozit bir şahsa dönüştürmüş olmaları.
Araştırmacılar, “Kemiklerin birleştirilmesi Geç Neolitik periyotta mi yoksa Roma periyodunda mi gerçekleşti bilinmiyor fakat bu ‘bireyin’ varlığı açıkça kasıtlı bir işlem” diye yazıyor.
Romalıların bu mezara neden bu türlü bir ekleme yaptıkları ise tarihin sisleri ortasında kaybolmuş durumda. Araştırmacılar, “Belki de bu toplum batıl inançlardan ilham almış ya da kendilerinden evvel burada bulunan bir bireyle bağ kurma gereksinimi hissetmiş olabilir” diyor.
Minnesota’daki Macalester College’dan biyoarkeolog Jane Holmstrom, “Bu inanılmaz derecede büyüleyici ve karmaşık bir çalışma. Bu çalışma, Neolitik periyottaki aile kümelerinin mezarlarla yere sahip çıkma savını ve Romalıların da bu arazi tezini sürdürerek Galya üzerindeki hakimiyetlerini gösterme eforlarını açığa çıkarıyor” diyor.
Neolitik ve Roma periyotlarından gelen insanların, mezar alanını bir ırmağa yakın olduğu için seçmiş olabilecekleri de olası. Veselka, “Yüzyıllar boyunca, ırmaklar ve başka su kütleleri hem coğrafik hem de manevi olarak değerli sayılıyordu” diyerek, Pommerœul’ün bir ırmak yakınına konumlanmasının, burayı güçlü bir yer haline getirmiş olabileceğini belirtiyor.
Live Science. 6 Kasım 2024.
Makale: Veselka, B., Reich, D., Capuzzo, G., Olalde, I., Callan, K., Zalzala, F., … Cattelain, L. (2024). Assembling ancestors: the manipulation of Neolithic and Gallo-Roman skeletal remains at Pommerœul, Belgium. Antiquity, 1-16.
